کاروانسرا چیست

کاروانسراهای قم کجا هستند؟

کاروانسراهای ایران از اماکنی هستند که بسیار کاربردی و خاص بوده اند. آن زمان که کاروان ها بعد از طی کردن مسیرهای طولانی احتیاج به استراحت و تازه نفس شدن داشتند، و شبهایی که آنها باید اقامت می کردند، کاروانسراها برای این امر کمک می رسانند. هم کاروانیان و هم اسب و شترها، روبراه می شدند ، آماده ادامه مسیر می شدند. کاروانسراها در هر دوره ای به دستور شاهان و حکمرانان این سازه ها بنا می شدند،که در عصر خود و برای آیندگان مورد استفاده باشند. تزیینات و نوع معماری هر کدام از آنها موجب منحصر به فرد شدن شده است. کاروانسراهای زیر همگی ثبت ملی میراث فرهنگی ایران رسیده اند، بجز کاروانسرای دیر گچین که اولین و تا الان ( ۱۴۰۲ه. ش) تنها اثر ثبت شده در لیست آثار جهانی یونسکو می باشد.

کاروانسرای دیر گچین

کاروانسرای دیر گچین در موقعیت راه قدیمی قم به ورامین یا ساوه به ورامین و گرمسار قرار گرفته است. فاصله ای بنا تا قم حدود ۷۰ کیلومتر است. این کاروانسرا را به عنوان «مادر کاروانسراهای ایران» می شناسند که توضیحات این نامگذاری در ادامه خواهد آمد. دیر گچین، دژکرد اردشیر، دیر الجص، قلعه دیر کاج اسامی دیگری است که برای این کاروانسرا به کار گرفته می شده است. بودلف از این اینجا را قلعه بزرگی دارای برج های بسیار بزرگ پا و عریض بلند آجری نامیده است. قدمت این بنا را به زمان اردشیر ساسانی نسبت می دهند و در کتاب تاریخ قم نیز با نام دیر گچین از آن یاد می شود. مساحت این بنا ۱۲ هزار متر مربع است که با توجه به ملحقات شامل مخروبه خشتی کنار کاروانسرا، کوره آجرپزی، آب انبار، قبرستان حدود ۱۹ هکتار است. در اینجا لازم به ذکر است که علت نام گذاری این کاروانسرا را به عنوان مادر کاروانسراهای ایران بیان کنیم که چون تمامی اجزای مورد نیاز یک مسافر و یا کاروان را جهت برآورده شدن دارا بوده است ، تحت این نام شناخته شده است.

از اجزایی که این کاروانسرا دارد، مسجد است که محراب آن در وسط ضلع جنوبی ایجاد شده است. پلان مسجد مربعی است و با توجه به ستونهای قطور وسط آن، طرح یک چهار طاقی را به یاد می آورد، که با ورود اسلام تبدیل به مسجد شده است. در گوشه جنوب غربی حمام مشاهده می شود. پس از عبور از راهروی شترخانه جنوب غربی در سمت راست، ورودی حمام واقع شده است که پس از گذشتن از ۹ پله ورودی سربینه است.